Die Presidensie vertel in ’n persverklaring hierdie wet volg op ’n vyfjarige proses van openbare konsultasie en parlementêre oorweging.

Die nuwe wet vat wetgewing oor onteiening met Artikel 25 van die Grondwet saam, wat erkenning gee aan onteiening as ’n noodsaaklike meganisme vir die staat om eiendom te bekom vir ’n openbare doel of in die openbare belang. Die Grondwet vereis dat regverdige en billike vergoeding betaal word, soos bepaal in Artikel 25(2).

Wat behels die nuwe wet? Die Onteieningswet bepaal die prosesse en prosedures waarvolgens staatsorgane – insluitend plaaslike, provinsiale en nasionale owerhede – eiendom mag onteien. Dit sluit in:

• ’n Verpligting vir die onteienende owerheid om te poog om ooreenkoms met die eienaar van die eiendom te bereik voordat daar tot onteiening oorgegaan word.
• Beperking dat onteiening slegs mag plaasvind vir ’n openbare doel of in die openbare belang, en nie arbitrêar of vir enige ander rede nie.
• Die wet bied ook voorsiening vir mediese en regsgeskille wat tydens die onteieningsproses mag ontstaan, insluitend verwysings na mediator of gepaste howe.

Hoekom is die wet belangrik? Die regering het beklemtoon dat die nuwe wet integrasie en toegang tot natuurlike hulpbronne bevorder deur ’n regverdige en eenvormige raamwerk te skep. “Hierdie wet is ’n belangrike stap in ons strewe na sosiale geregtigheid en inklusiwiteit. Dit skakel verouderde en ongrondwetlike aspekte van die ou wet uit, wat nie aan die huidige grondwetlike beginsels voldoen het nie.”

Proses en grondhervorming: Die Onteieningswet is spesifiek ontwerp om ongelykhede in grondbesit aan te spreek en regverdigheid te bevorder sonder om arbitrêre optrede moontlik te maak. Staatsorgane sal voortaan onder streng grondwetlike riglyne optree, en onteiening kan slegs plaasvind nadat alle pogings aangewend is om ’n skikking met die grondeienaar te bereik.

Dispute en beskerming: Indien ooreenkomste nie bereik kan word nie, sal geskille deur middel van bemiddeling of regsgedinge opgelos word. Hierdie bepalings bied ’n bykomende laag beskerming vir grondeienaars teen enige potensiaal vir misbruik of onbillike praktyke.

’n Nuwe era van transformasie: Die ondertekening van die Onteieningswet simboliseer ’n verbintenis tot die Grondwetlike beginsels van regverdigheid en billikheid, terwyl dit die pad baan vir betekenisvolle grondhervorming in Suid-Afrika. Die Presidensie het beklemtoon dat die wet nie ontwerp is om arbitrêre optrede toe te laat nie, maar eerder om toegang tot grond en hulpbronne te verbeter op ’n wyse wat die ekonomie en samelewing bevoordeel.

Hierdie ontwikkeling word verwelkom as ’n mylpaal in die voortgesette poging om Suid-Afrika se ongelyke verdeling van grond reg te stel, binne die raamwerk van grondwetlike demokrasie en regsekerheid.

OFM Nuus