Goss-verwelk en blaarskroei, veroorsaak deur die bakterie Clavibacter nebraskensis, is vir die eerste keer vroeg in die 2024-seisoen in Suid-Afrika opgemerk en bevestig. Die meeste gevalle is in Noordwes aangeteken, met enkele onbevestigde berigte uit Gauteng en die Oostelike Hoëveld.

Hoewel die siekte nou eers amptelik erken is, is dit moontlik dat dit reeds sedert die vroeë 2000’s in die land teenwoordig was. “Dit is waarskynlik net nie opgespoor nie, aangesien die simptome soortgelyk is aan dié van ander siektes of stresfaktore,” verduidelik dr. Rikus Kloppers, ’n kenner van mieliesiektes by Pannar.

Gevolge vir die graanbedryf

Die Departement van Landbou het die siekte se teenwoordigheid eers laat in 2024 amptelik verklaar. Dit het kommer veroorsaak oor moontlike internasionale handelbeperkings. Hierdie vrese is bewaarheid toe Botswana en Namibië op 14 Januarie 2025 onmiddellik ’n invoerverbod op mielie-, sorghum- en koringgraan en -saad ingestel het, nadat die Internasionale Plantbeskermingskonvensie (IPPC) die siekte se bevestiging aangekondig het.

Danksy onderhandelinge deur die Departement van Landbou en belanghebbendes soos Graan SA, is die verbod op graaninvoer later opgehef, aangesien dit as ’n lae risiko vir siekteoordrag beskou word. Die uitvoer van saad bly egter onderhewig aan sekere voorwaardes.

“Die goeie nuus is dat Goss-verwelk nie aanleiding gee tot kwarantynmaatreëls op plase of enige beperkings op graanlewering nie,” sê Kloppers. Die Departement beskou Clavibacter nebraskensis steeds as ’n beheerde organisme en ondersoeke is tans aan die gang om die verspreiding en omvang van die siekte te bepaal.

Goss-verwelk op mielies. Foto: Pannar

Wat produsente moet weet

Die bakterie word deur besmette saad van een vasteland na ’n ander oorgedra. Plaaslik versprei dit hoofsaaklik deur besmette oesreste en word dit deur wind na naburige lande gewaai. Dit oorleef in plantmateriaal en veroorsaak infeksie in die volgende seisoen, veral onder gunstige groeitoestande.

Geoesde graan van besmette lande is veilig vir menslike en diereverbruik en daar is geen graderingsprobleme by lewering nie. Tog kan opbrengsverliese in vatbare mielievariëteite tot 50% beloop, veral as weerskade soos hael of wind die plante se verdedigingstelsel verswak.

Volgens Kloppers is dit egter belangrik om die siekte in perspektief te hou. “In die VSA word Goss-verwelk as die vyfde belangrikste mieliesiekte beskou, hoofsaaklik omdat weerstandbiedende variëteite wyd beskikbaar is.”

’n Blik op ’n mielieblaar met Goss-verwelk. Foto: Pannar

Simptome van Goss-verwelk en blaarskroei

• Langwerpige dooie, wit strepe op blare.
• Waterdeurdrenkte, grysgroen areas waar bakterieë aktief groei.
• Donkergroen of swart sproete naby letselrande.
• Klewerige, blink afskeidings wat later verhard tot ’n glinsterende laag.
• Geaffekteerde plante verwelk, vertoon groeiremming en vrek soos met droogtestres.

Hierdie simptome kan maklik verwar word met ander mieliesiektes soos noordelike blaarskroei of omgewingstres soos sonbrand en droogte. “Dit is dus raadsaam om met ’n plantpatoloog te skakel indien daar onsekerheid oor die diagnose is,” sê Kloppers.

Grafika: Pannar

Voorkoming is die enigste oplossing

Daar bestaan geen chemiese beheermaatreëls vir Goss-verwelk nie. Kloppers beklemtoon dat “voorkoming die belangrikste bestuursinstrument is”. Die volgende praktyke word aanbeveel:

• Gebruik gesertifiseerde, siektevrye saad van weerstandbiedende hibriedes.
• Pas gewaswisseling met sojabone of sonneblom toe en ploeg oesreste onder.
• Beheer grasagtige onkruid wat as alternatiewe gashere kan dien.
• Maak landboumasjinerie skoon om verspreiding te voorkom.

Siekteweerstandige mieliehibriedes is reeds wyd beskikbaar in die VSA. In Suid-Afrika werk Corteva se telers saam met plaaslike telers om weerstandbiedendheid in aangepaste plantmateriaal te vestig. Die resultate van proewe in besmette gebiede sal binnekort met boere gedeel word.

Volgens Kloppers moet produsente egter nie net op Goss-verwelk fokus nie. “Noordelike blaarskroei, grysblaarvlek, roes en kolf- en stingelsiektes bly steeds ernstige bedryfsuitdagings. Dit is belangrik om ’n holistiese benadering te volg en nie net op een siekte te fokus nie.”

OFM Agri cg