In die eerste drie dekades van demokrasie het Suid-Afrika se landbousektor meer as verdubbel in waarde en volume. 

Beter saadvariëteite in gewasse, groente en vrugte, sowel as verbeterde genetika in vee en pluimvee, het, onder meer, die katalisators vir produksiegroei geword. Die opening van uitvoermarkte oor die jare het ook goeie vraag geskep, en vandag word ongeveer die helfte van wat produseer word, uitgevoer. In 2023 het hierdie uitvoer ook ’n rekord van US$13,2 miljard bereik.

“Met waardering van hierdie vooruitgang vra sommige dikwels oor die bydrae van swart boere. Die data hieroor is vaag, maar gebaseer op verskeie industrie-navorsingsprojekte kan ons sê dat swart boere gemiddeld ongeveer 10% van die kommersiële landbou-uitset uitmaak,” vertel Wandile Siholobo, Agbiz se hoofekonoom.

“Dit gee ’n aanduiding van hul bydrae tot uitvoer. Die kwessies rondom hoekom swart boere soveel produseer 30 jaar ná demokrasie, en hoe ons ’n meer inklusiewe landbousektor kan bou, word breedvoerig bespreek in die boek, A Country of Two Agricultures.”

’n Ander kritieke bespreking is die kwessie van geslagsdinamika in Suid-Afrika se landbou. “As ’n land behoort ons voort te gaan om hierdie area te verbeter. Die data oor die huidige toestand van vroue se deelname is ook vaag. Tog kan ’n mens steun op ’n paar aanwysers, soos die onlangse sensus van landboustatistieke van Statistieke Suid-Afrika.”

Die sensusverslag het bevind dat Suid-Afrika ongeveer 40 000 kommersiële plaaseenhede het. “Vir duidelikheid, die sensus oorweeg slegs boere wat vir BTW geregistreer is (die drempel is ’n omset van R1 miljoen per jaar). 

“Daarom is daar baie meer boere wat nie in hierdie syfer ingereken word nie, wat betrokke is by kommersiële boerdery as hul primêre inkomstebron, en dié wat boerdery net as ’n sekondêre inkomstebron beoefen.”

As ons egter by die 40 000 plaaseenhede bly, word ongeveer 20% deur vroue besit of bedryf. “Ons weet ook anekdoties dat vroue se deelname in die bestaansboerderysektor waarskynlik baie groter is in verskeie gebiede. In sulke gevalle bly die vraag: wat kan ons doen om mobiliteit te verseker, waar vroue kan vorder tot op kommersiële vlak indien hulle daarna streef?”

Reflections on women’s participation in South Africa’s agriculturehttps://t.co/uJCMGt9xLe

— Wandile Sihlobo (@WandileSihlobo) September 2, 2024

Nog ’n belangrike aspek is werksgeleenthede, waar vroue ongeveer ’n derde van die 896 000 werksgeleenthede in die tweede kwartaal van 2024 uitmaak. Meer kan gedoen word om vroue se deelname te verbeter, veral in die landbouverwerkingsektor.

“Laat ons almal saamstem dat die landbou, as ’n belangrike sektor van die ekonomie, steeds meer werksgeleenthede kan lewer en kan uitbrei op ongebruikte grond. Dit maak die geslagsbespreking des te waardevoller.”

Die Suid-Afrikaanse regering het ongeveer 2,5 miljoen hektaar grond verkry deur die Pro-Aktiewe Grondverkrygingstrategie. “Hierdie grond moet aan begunstigdes met titelaktes vrygestel word om inklusiwiteit in die sektor te bevorder en groei te stimuleer, soos om die Suid-Afrikaanse landboupotensiaal te vergroot.”

Inklusiwiteit kan verbeter

By die keuse van begunstigdes van die grond sal die regering gelei moet word deur die bestaande Begunstigde Seleksie- en Grondtoewysingsbeleid. Een belangrike aspek van hierdie beleid, wat minder bespreek word, is sy fokus op die bevordering van vroue se deelname in die landbou. Dit bepaal dat 50% van die grond wat herverdeel word, aan (swart) vroue oorgedra moet word. 

“As ons hierdie benadering as ’n land volg, tesame met die versekerings dat daar finansiële instrumente is om te help, kan ons dalk in die komende jare verbeter in rasse- en geslagsinklusiwiteit in die sektor.

“Daar is baie jong vroue wat belangstel in landbou, wat ’n mens aanlyn sien, en sommige skryf selfs vir my met navrae oor ’n reeks landbou-aangeleenthede. Dit beteken daar is belangstelling onder vroue om by die landbou aan te sluit en ’n betekenisvolle rol te speel, bykomend tot die vordering wat ons as ’n land gemaak het. Die beleidsomgewing ondersteun ook hierdie tendens.”

Hierdie berig het oorspronklik op Agricultural Economics Today verskyn.