Agriculture
Hof gee duidelikheid oor private eiendomsreg teenoor weidingsregte─── ROBYN SCHUTTE 05:00 Mon, 08 Apr 2024
’n Onlangse hofuitspraak het lig gewerp op belangrike kwessies rondom grondeienaarskap, verblyfreg en die reg om vee aan te hou in Suid-Afrika.
’n Onlangse hofuitspraak het lig gewerp op belangrike kwessies rondom grondeienaarskap, verblyfreg en die reg om vee aan te hou in Suid-Afrika.
Die saak tussen die Moladora Trust en die Mereki-kinders van Noordwes vestig weer aandag op die verlening van toestemming en die uitoefening van regte op plaaseiendom.
Die Appèlhof in Bloemfontein het onlangs ten gunste van die trust beslis en ‘n beslissing deur die Grondeisehof, wat toegelaat het dat plaasbewoners sonder toestemming van die eienaar diere op die grond laat wei het, ter syde gestel. Die diere moet nou binne 30 dae van die grond verwyder word.
Die trust het teen die uitspraak geappelleer op grond daarvan dat, ingevolge die Wet op die Uitbreiding van die Sekerheid van Verblyfreg, ook na verwys as die Esta (Wet 62 van 1997), weidingsregte ten koste van private eiendomsreg beskerm is.
“Hierdie uitspraak beklemtoon die belangrikheid van duidelike kommunikasie en uitdruklike ooreenkomste tussen grondeienaars en besetters,” vertel Hans-Jurie Moolman, Potchefstroomse regskundige wat spesialiseer in grondkunde. “Dit verseker dat die regte van beide partye beskerm word en dat geskille oor die gebruik van plaaseiendom op ’n regverdige en wetlike manier opgelos word.”
Die Mereki-kinders het besettersregte op die plaas gehad as gevolg van hul moeder se werk op die plaas. Die Mereki kinders het egter geen ooreenkoms met die nuwe eienaar van die plaas gehad om vee aan te hou nie.
Die grondeisehof het aanvanklik bevind dat daar ’n stilswyende ooreenkoms tussen die Mereki-kinders en die trust was, wat hulle toegelaat het om hul vee op die plaas aan te hou. Hierdie besluit is egter in die hof omgekeer nadat dit bevind is dat daar geen voldoende feitelike grondslag vir die stilswyende ooreenkoms was nie.
“Hierdie uitspraak het ’n duidelike riglyn gestel vir hoe die hof geskille oor grondeienaarskap en besetterregte moet hanteer,” voeg Moolman by. “Dit beklemtoon die noodsaaklikheid vir regters om objektief en onpartydig te wees en om hulle te bepaal by die getuienis wat voor hulle gelê word.”
Die uitspraak van die appèlhof het verreikende implikasies vir toekomstige geskille rondom grondeienaarskap en besetterregte in Suid-Afrika. Dit beklemtoon die belang van duidelike kommunikasie en uitdruklike ooreenkomste tussen grondeienaars en besetters. Dit verseker dat die regte van beide partye beskerm word en dat geskille oor die gebruik van plaaseiendom op ’n regverdige en wetlike manier opgelos word.
